Profilaktyka raka piersi

Rak piersi pozostaje nadal najczęściej rozpoznawanym nowotworem u kobiet w Polsce, stanowiącym ponad 20% wszystkich nowotworów rozpoznawanych u kobiet. W roku 2004 choroba ta została stwierdzona u przeszło 12 tysięcy kobiet, a prawie 5 tysięcy kobiet zmarło z jej powodu.
Od początku lat 80-tych liczba chorych, u których rozpoznaje się raka piersi, wzrasta rokrocznie, jednak tendencji tej nie towarzyszy podobny wzrost umieralności z powodu tej choroby. Ten optymistyczny trend rozejścia się tempa wzrostu zachorowalności i umieralności przypisywany jest przede wszystkim coraz powszechniej stosowanej wczesnej diagnostyce zmian w piersiach i postępowi w leczeniu tej choroby.
Najpowszechniej stosowaną metodą obrazowania zmian w piersiach jest mammografia. Pozwala ona na wykrywanie zarówno niewielkich zmian nowotworowych, jak i zmian, które stanowią etap pośredni na drodze przekształcania się w nowotwór złośliwy, czyli raka przedinwazyjnego (rak in situ).
MAMMOGRAFIA TO PODSTAWA
Rak piersi wykryty i leczony we wczesnym etapie rozwoju choroby rokuje dobrze. Dla przykładu, w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie u ponad 60% chorych na raka piersi nowotwór ten jest wykrywany we wczesnym etapie rozwoju (tzw. I stopień zaawansowania), u prawie 90% tych chorych nie stwierdza się nawrotu choroby w ciągu pierwszych 5 lat obserwacji.
Mammografia wykonywana cyklicznie, to jest raz na 1-2 lata, pozwala na obniżenie ryzyka zgonu z powodu nowotworu piersi o 25%. Jakkolwiek badanie to wykorzystuje promieniowanie jonizujące, to ekspozycja na to promieniowanie jest niewielka i nie przekracza 1 rada na pierś i otaczające tkanki, pod warunkiem, że wykonuje się je przy pomocy nowoczesnego i sprawnego technicznie urządzenia.
Pewną nowością w stosunku do tak zwanej konwencjonalnej mammografii jest mammografia cyfrowa, która w niektórych ośrodkach zaczyna zastępować tradycyjne urządzenia. Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej, jednak również i w Polsce cyfrowe mammografy są coraz powszechniej dostępne. Podstawowa korzyść dla pacjentki z zastosowania tego typu urządzeń wynika z możliwości poszerzenia tradycyjnej oceny zdjęcia przez radiologa o analizę komputerową zarówno aktualnego badania, jak i precyzyjnego porównania go z wcześniej wykonanymi badaniami mammograficznymi.
USG - POLECANE KOBIETOM PRZED 40. ROKIEM ŻYCIA Coraz częściej również lekarze sięgają po badanie ultrasonograficzne jako metodę diagnozowania zmian w piersiach. Ten rodzaj badania jest szczególnie polecany u młodszych kobiet, tj. przed 40. rokiem życia, gdyż w tym okresie budowa gruczołowa piersi stawia znaczne ograniczenia dla możliwości prawidłowej oceny mammografii przez radiologa. Właściwości obrazowania przy pomocy ultrasonografii sprawiają, że bogato gruczołowa budowa piersi u kobiet młodych nie tylko nie stanowi przeszkody dla prawidłowej oceny ultrasonograficznej, ale wręcz ją ułatwia.
Coraz częściej również ultrasonografia piersi stanowi badanie uzupełniające w sytuacji, gdy obraz klisz mammograficznych budzi podejrzenia radiologa o obecność zmian nieprawidłowych. W tych sytuacjach lekarz, wykonując ultrasonografię piersi, może określić, czy porównywany ze zmianą mammograficzną obraz w ultrasonografii odpowiada zmianom łagodnym piersi, czy też wymaga przeprowadzenia dalszych zabiegów diagnostycznych. Zabiegi takie polegają na przezskórnej biopsji zmiany pod kontrolą ultrasonografii bądź mammografii. Do niedawna najczęściej wykonywana była biopsja cienkoigłowa, jednak ostatnio coraz częściej lekarze sięgają po różne odmiany biopsji gruboigłowej, w tym wspomaganej próżnią, czyli mammotomiczną. Takie postępowanie pozwala na uzyskanie tkanek do badania histopatologicznego bez konieczności przeprowadzania zabiegu chirurgicznego.
MASZ LUB MIAŁAŚ W RODZINIE OSOBĘ CHORĄ NA RAKA - ZACZNIJ BADAĆ SIĘ WCZEŚNIEJ
Pomimo że badanie mammograficzne jest zalecane w Polsce dla kobiet powyżej 49. roku życia, to określona grupa kobiet młodszych wydaje się odnosić korzyści z rozpoczęcia przesiewowych badań we wcześniejszym okresie. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, u których w rodzinie występowały przypadki raka piersi, jajnika lub jelita grubego. Przy znacznym obciążeniu rodzinnym chorobami nowotworowymi (kilkoro członków rodziny) badanie takie powinno się rozpocząć już w wieku 8-10 lat młodszym niż wiek najmłodszego członka rodziny, u którego zdiagnozowano chorobę nowotworową. W diagnostyce nowotworów piersi u tych osób szczególne miejsce ma mammografia rezonansu magnetycznego, której czułość znacznie przewyższa powyżej opisywane metody obrazowania.
DOBRA DIETA I TRENING ZMNIEJSZAJĄ RYZYKO
Jakkolwiek trend zachorowalności na raka piersi jest cały czas wzrostowy, to badania obserwacyjne wskazują, że pewne zachowania, takie jak: regularne ćwiczenia fizyczne, utrzymywanie właściwej wagi ciała czy ograniczenie podaży alkoholu w diecie, pozwalają na obniżenie ryzyka wystąpienia tego nowotworu. Dla przykładu, stwierdzono, że dieta niskotłuszczowa obniża ryzyko wystąpienia raka piersi o 9%. Szacuje się, że przestrzeganie tych zachowań pozwala na ogólne obniżenie ryzyka wystąpienia tego nowotworu o 5 do 10%.
Udowodniono również, że istnieją możliwości skutecznej profilaktyki raka piersi poprzez stosowanie pewnych leków, o które warto zapytać lekarza. Zaobserwowano, że pacjentki już chore na raka piersi, a stosujące te preparaty, redukują ryzyko wystąpienia u nich raka w drugiej piersi o około 50%. Wykazują one jednak pewne działania uboczne, jak groźny w skutkach wzrost ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej, co ogranicza ich stosowanie w profilaktyce raka piersi.
Autor Dr n. med. Paweł Basta asystent Kliniki Ginekologii i Onkologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Collegium Medicum w Krakowie.